Đào tạo An toàn bức xạ đối với nhân viên sửa chữa bảo dưỡng thiết bị bức xạ

Tại Việt Nam hiện nay có rất nhiều sơ sở sử dụng máy phát tia X và nguồn phóng xạ. Các thiết bị bức xạ trong quá trình sử dụng cần được sửa chữa bảo dưỡng định kỳ để đảm bảo hoạt động an toàn. Ngoài các đơn vị có ký hợp đồng sửa chữa, bảo dưỡng định kỳ với nhà cung cấp chính hãng, một số đơn vị khác có Bộ phận kỹ thuật riêng để sửa chữa bảo dưỡng thiết bị bức xạ định kỳ.

Các cơ sở vẫn thường bối rối và đặt câu hỏi là các kỹ sư, kỹ thuật viên sửa chữa/ bảo dưỡng thiết bị bức xạ (máy phát tia X, máy gia tốc, thiết bị chứa nguồn phóng xạ…) có cần đào tạo an toàn bức xạ không?

Chúng ta cùng điểm qua các quy định hiện hành liên quan đến đào tạo An toàn bức xạ cho đối tượng trên nhé.

1. Căn cứ Điểm 3, Quy chuẩn kỹ thuật quốc gia QCVN 29:2016/BYT về bức xạ y tế về Bức xạ ion hoá – Giới hạn liều tiếp xúc bức xạ ion hóa tại nơi làm việc định nghĩa nhân viên bức xạ (radiation staff) là nhân viên làm việc trong khu vực kiểm soát và khu vực giám sát

2. Căn cứ Khoản 8, Điều 2 Thông tư 19/2012/TT-BKHCN

Nhân viên bức xạ là những người làm việc trong khu vực Kiểm soát và Giám sát. (Khu vực kiểm soát là: khu vực có mức liều bức xạ tiềm năng lớn hơn hoặc bằng 6 mSv/năm. Khu vực giám sát là: khu vực có mức liều bức xạ tiềm năng từ 1- 6 mSv/năm)

Điều 8. Khu vực kiểm soát, khu vực giám sát (được hiểu là khu vực giới hạn xung quanh thiết bị bức xạ và hạn chế tiếp cận)

Điều 4. Sử dụng người lao động làm công việc bức xạ

Điều 5. Đào tạo an toàn bức xạ cho nhân viên bức xạ

Tổ chức, cá nhân tiến hành công việc bức xạ phải tổ chức đào tạo khi mới tuyển dụng và định kỳ đào tạo lại về an toàn bức xạ cho nhân viên bức xạ.

Nhân viên bức xạ phải qua các khóa đào tạo, huấn luyện về an toàn bức xạ theo yêu cầu của người phụ trách an toàn bức xạ.

3. Căn cứ Luật Năng nguyên tử

Điều 18. Công việc bức xạ
2. Vận hành thiết bị chiếu xạ gồm máy gia tốc; thiết bị xạ trị; thiết bị chiếu xạ khử trùng, xử lý vật liệu và sử dụng các thiết bị bức xạ khác;
Điều 27. Trách nhiệm của nhân viên bức xạ
1. Nhân viên bức xạ là người làm việc trực tiếp với bức xạ, được đào tạo về chuyên môn, nghiệp vụ và nắm vững quy định của pháp luật về an toàn, có trách nhiệm chính sau đây:
a) Thực hiện quy định của pháp luật và tuân thủ quy chuẩn kỹ thuật quốc gia tương ứng, hướng dẫn về an toàn phù hợp với mỗi hoạt động trong lĩnh vực năng lượng nguyên tử;
b) Sử dụng phương tiện theo dõi liều chiếu xạ và phương tiện bảo vệ khi tiến hành công việc bức xạ, khám sức khỏe định kỳ theo chỉ dẫn của người phụ trách an toàn; từ chối làm việc khi điều kiện bảo đảm an toàn không đầy đủ, trừ trường hợp tham gia khắc phục sự cố bức xạ, sự cố hạt nhân;
c) Báo cáo ngay cho người phụ trách an toàn hiện tượng bất thường về an toàn, an ninh trong việc tiến hành công việc bức xạ;
d) Thực hiện biện pháp khắc phục sự cố bức xạ, sự cố hạt nhân theo chỉ dẫn của người phụ trách an toàn.

4. Căn cứ Điều 3, Điều 4 Thông tư 34/2014/TT-BKHCN,

Tổng hợp theo các quy định trên có thể kết luận rằng:

Nhân viên sửa chữa bảo dưỡng thiết bị bức xạ làm việc trong khu vực kiểm soát và giám sát thuộc nhóm công việc bức xạ
Nhân viên sữa chữa bảo dưỡng máy có khởi động, vận hành test máy, làm việc trực tiếp với máy

Vậy nhân viên bảo dưỡng, sửa chữa thiết bị bức xạ làm việc trực tiếp trong khu vực bức xạ (khu vực kiểm soát và giám sát) là nhân viên bức. Và nhân viên bức xạ bắt buộc phải được đào tạo an toàn bức xạ và cấp chứng nhận theo quy định.

TS. Nguyễn Đức Thành – Giảng viên, Giám đốc AdTech RD